AMAÇ
Yasanın amacı, kamu hukukuna tabi olan veya kamunun denetimi altında bulunan ya da kamu kaynağı kullanan kamu kurum veya kuruluşların yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemek olarak tespit edilmiştir.
” Bu kanunda; ihalelerde saydamlığın, rekabetin, eşit muamelenin, güvenirliğin, gizliliğin, kamuoyu denetiminin, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasının ve kaynakların verimli kullanılmasının en geniş şekilde sağlanması, kamu kurum ve kuruluşlarının kullanımlarında bulunan her türlü kaynaktan yapacakları ihalelerde tek bir yasal düzenlemeye tabi olmaları, tahmini bedel baz alınarak indirim yapılmak suretiyle ihaleye çıkılması yerine, işlerin istekliler tarafından piyasa rayiçlerine uygun fiyatlara göre tespit ve teklif edilen gerçekçi bedeller üzerinden ihale edilmesi amaçlanmıştır.”
4734 Sayılı kanun gerekçesinde yukarıdaki gibi belirterek yasanın temel amacının tüm kamu kurum ve kuruşlarının yapacakları kamu harcaması gerektiren her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ait ihalelerde, rekabetin, eşitliğin ve şeffaflığın sağlanarak ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında temin edilmesiyle kaynakların verimli bir şekilde kullanılması olarak tespit edilmiştir.
KAPSAM
Kamu Kurum ve Kuruluşlarında birlikteliği sağlamak amacıyla, bu idarelerin her türlü kaynaktan yapacakları harcamalara ilişkin mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin ihaleleri bu yasa hükümlerine göre yürütülür. Buna göre kamuya gelir getirici (kira geliri, kat karşılığı ihale v.b) ihale işlemlerinin 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun yürürlükte olan ilgili hükümlerine göre yapılması, harcama yapılması, gerektiren yapım, mal ve hizmet alımları gibi ihale işlemlerinin ise bu yasaya göre yapılması gerekmektedir.
Yasa Kapsamında Bulunan İlgili Kurum ve Kuruluşlar
a. Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, özel bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ile bunlara bağlı; döner sermayeli kuruluşlar, birlikler ( mesleki kuruluş şeklinde faaliyet gösterenler ile bunların üst kuruluşları hariç), tüzel kişiler.
b. Kamu İktisadi Kuruluşları ile İktisadi Devlet Teşekküllerinden oluşan kamu iktisadi teşebbüsleri.
c. Sosyal güvenlik kuruluşları, fonlar, özel kanunlarda kurulmuş ve kendilerine kamu görevi verilmiş tüzel kişiliğe sahip kuruluşlar ( mesleki kuruluşlar ve vakıf yüksek öğretim kurumları hariç) ile bağımsız bütçeli kuruluşlar,
d. Yukarıdaki bentlerde sayılan idare, kuruluş, birlik veya tüzel kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessesi, birlik, işletme ve şirketler.
e. 4603 sayılı yasa kapsamındaki bankalar ile bu bankaların doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları şirketlerin yapım ihaleleri.
Ancak, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ve bu fonun hisselerine kısmen ya da tamamen sahip olduğu bankalar, 4603 sayılı Kanun kapsamında bankalar ve bu bankaların doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları şirketler (e) bendinde belirtilen ( yapım ihaleleri hariç) 4603 sayılı Kanun kapsamındaki bankaların ( T.C. Ziraat Bankası, T.C. Emlak Bankası ( Ziraat Bankası ile birleştirilmiştir.), T.C. Halk Bankası)
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa tabi gayrimenkul yatırım ortaklıkları ile enerji, su, ulaştırma ve telekomünikasyon sektörlerinde faaliyet gösteren teşebbüs, işletme ve şirketler bu yasa kapsamı dışında tutulmuşlardır. Dolayısıyla bu bankalar dışında kalan kamuya ait İller Bankası ve T. Kalkınma Bankası gibi bankalarda yeni ihale kanunu kapsamında bulunmaktadır.
Kapsama Giren İşler
Yasa kapsamına giren işler 2. maddede; mal alımları, hizmet alımları, yapım işleri, olarak belirlenmiştir. 2886 sayılı Yasa kapsamındaki satım, kira geliri elde etme, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi işlemleri yine 2886 sayılı Yasa kapsamında yapılamaya devam edilecektir. Kat veya arsa karşılığı yapım işleri de bu kapsamda 2886 sayılı yasaya göre ihale edilecek işler arasındadır.
Ülkemiz ihale sisteminin Avrupa Birliği ve Ticaret Örgütü gibi uluslararası kuruluşların ihale sistemine uygun hale getirilerek birlikteliğin sağlanması amacıyla, kamu harcaması yapılmasını gerektiren mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin aynı yasa kapsamına alınması öngörülmüştür. Ayrıca, bu amaçla yapılan ihaleler sonucunda düzenlenen sözleşmeler ile ilgili uygulamalar içinde ayrı bir yasal düzenleme getirilmiştir.
Bu yasa kapsamında bulunan idare tarafından yine bu yasa kapsamında bulunan başka bir idareye aktarılan kaynaklar da bu kanun hükümlerine tabi bulunmaktadır. Ancak, kaynak aktarılan kurum ve kuruluş 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında bulunmadığı durumlarda aktarılan kaynağın bu yasa kapsamına göre kullanılma zorunluluğu yoktur.
İdare bünyesinde kurulmuş olan ve ayrı bir tüzel kişiliği bulunmayan döner sermaye işletmelerinde faaliyet konuları ile sınırlı olmak koşuluyla, üretmiş oldukları mal ve hizmetleri bu yasaya tabi olmadan temin edebilecektir. Ancak, idarelere bağlı olmakla birlikte ayrı bir tüzel kişiliğe sahip olan döner sermaye işletmecilerine üretilen mal ve hizmetlerin ise bu yasa kapsamında temin edilmeleri gerekmektedir.