2886 Sayılı Kanuna göre idare veya yargı kararıyla verilen ihalelerden yasaklama kararı geçici süreli bir tedbir olup azami sürelere tabidir.
Yasak fiil ve davranışlar:
Madde 83 – İhale işlemlerinin hazırlanması, yürütülmesi ve sonuçlandırılması sırasında;
a) Hile, desise, vait, tehdit, nüfuz kullanma ve çıkar sağlama suretiyle veya başka yollarla ihaleye ilişkin işlemlere fesat karıştırmak veya buna teşebbüs etmek,
b) Açık teklif ve pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde isteklileri tereddüde düşürecek veya rağbeti kıracak söz söylemek ve istekliler arasında anlaşmaya çağrıyı ima edecek işaret ve davranışlarda bulunmak veya ihalenin doğruluğunu bozacak biçimde görüşme ve tartışma yapmak,
c) İhale işlemlerinde sahte belge veya sahte teminat kullanmak veya kullanmaya teşebbüs etmek, taahhüdünü kötü niyetle yerine getirmemek, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar verecek işler yapmak veya işin yapılması veya teslimi sırasında hileli malzeme, araç veya usuller kullanmak,
Yasaktır.
İdarelerce ihalelere katılmaktan geçici yasaklama:
Madde 84 – 83 üncü maddede belirtilen fiil veya davranışlarda bulundukları anlaşılanlar, bu fiil ve davranışlar ihale safhasında vaki olmuşsa idarelerce o ihaleye iştirak ettirilmeyecekleri gibi fiil veya davranışlarının özelliğine göre ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili bakanlık tarafından, haklarında bir yıla kadar bütün ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir. Kararı veren idareler, bu kararı, Resmi Gazete’de ilan ettirirler. Bu kararlar ilgililerin müteahhitlik siciline de işlenir. İhalelere katılmaktan yasaklananlar, yasaklı oldukları süre içinde diğer idarelerce yapılacak ihalelere de müteahhit veya müşteri sıfatıyla katılamazlar.
Haklarında bu yolda işlem yapılanların sermayesinin çoğunluğuna sahip bulunduğu tespit edilen tüzel kişilere de aynı müeyyide uygulanır.
Üzerine ihale yapıldığı halde usulüne göre sözleşme yapmayan istekliler ile sözleşme yapıldıktan sonra taahhüdünden vazgeçen ve mücbir sebepler dışında taahhüdünü sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen müteahhit veya müşteriler hakkında da, ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili bakanlık tarafından, bir yıla kadar ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir ve bu kararlar Resmi Gazete’de ilan ettirildiği gibi ilgililerin müteahhitlik sicillerine işlenir.
(Ek: 26/2/2014-6527/8 md.) 83 üncü maddede belirtilen fiil veya davranışlarda bulunanlar hariç olmak üzere, Türkiye genelinde faaliyet gösteren tüzel kişilerden; şube personeli, vekil, mümessil gibi yetkili temsilcilerin şahsi kusurlarından kaynaklanan ve bu maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen fiil veya davranışları sebebiyle haklarında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmesi gerektiği idarece tespit edilenlerden, verilecek bir aylık süre içinde ihale bedelinin üç katı tutarında tazminatı peşin olarak ödeyenler hakkında ihaleden yasaklama kararı verilmez.
İhaleyi yapan idareler, ihalelere katılmaktan yasaklamayı gerektirir bir durumla karşılaştıkları takdirde, gereğinin yapılması için bu durumu ilgili bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler.
Kanunun 83. maddesinde belirtilen yasak fiil ve davranışların yaptırımı 84. maddede düzenlenmiştir. Bu fiil ve davranışlar Türk Ceza Kanununa göre ihaleye fesat karıştırma ve sahtecilik suçlarını oluşturmaktadır.
Üzerine İhale Yapıldığı Müşterinin Sözleşme İmzalamaması Satış İhalelerinde ise İhale Bedelini Ödememesi
Sözleşme yapılmasında müteahhit veya müşterinin görev ve sorumluluğu:
Madde 57 – Sözleşme yapılması gerekli olan hallerde müteahhit veya müşteri 31 inci maddeye göre onaylanan ihale kararının veya Maliye Bakanlığının vizesi gereken hallerde bu vizenin yapıldığının bildirilmesini izleyen günden itibaren 15 gün içinde geçici teminatı kesin teminata çevirerek noterlikçe tescil edilmiş sözleşmeyi, idareye vermek zorundadır.
Satışlara ilişkin ihalelerde müşterinin aynı süre içinde ihale bedelini ve müşteriye ait bulunan vergi, resim ve harçları yatırması, diğer giderleri ödemesi gerekir.
Bu zorunluluklara uyulmadığı takdirde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın ihale bozulur ve varsa geçici teminat gelir kaydedilir.
Söz konusu kanuna göre müşterinin idare ile sözleşme imzalamaktan imtina etmesinin yaptırımı sadece ihalenin iptal edilmesi ve geçici teminatın gelir kaydedilmesinden ibaret değildir. 84. Maddede ” üzerine ihale yapıldığı halde usulüne göre sözleşme yapmamak ” yasaklama kararını gerektiren haller arasında belirtilmiştir.
Sözleşme Yapıldıktan Sonra Taahhüdünden Vazgeçmek veya Taahhüdünü Sözleşme ve Şartname hükümlerine Uygun olarak Yerine Getirmemek
Müteahhit veya müşterinin sözleşmenin bozulmasına neden olması:
Madde 62 – Sözleşme yapıldıktan sonra 63 üncü maddede yazılı hükümler dışında müteahhit veya müşterinin taahhüdünden vazgeçmesi veya taahhüdünü, şartname ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi üzerine, idarenin en az 10 gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi halinde, ayrıca protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatı gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir.
Gelir kaydedilen kesin teminat, müteahhit veya müşterinin borcuna mahsup edilemez.
Söz konusu madde kanunun 84. maddesiyle birlikte değerlendirildiğinde müşterinin taahhüdünden vazgeçmesi veya taahhüdünü şartname ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi halinde sadece kesin teminatının gelir kaydedilmesi ve sözleşmenin feshedilmesi değil, aynı zamanda müşterinin ihalelere katılmaktan yasaklama kararının verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Bununla birlikte, müşterinin taahhüdünden vazgeçmesi veya taahhüdünü, şartname ve sözleşmelere uygun olarak yerine getirmemesi derhal ihalelerden yasaklama kararının verilmesini gerektiren bir hal olmayıp idarenin en az 10 gün süreli ve nedenleri açıkça belirten ihtarına rağmen bu durumun devam etmesi halinde ihalelere katılmaktan yasaklama kararının verilmesi gerektiği düşünülmektedir.
Yasaklama Gerektirmeyen Kanun İhlalleri
Kanunun 84. Maddesine göre ; taahhüdünü mücbir sebep olarak sayılan haller nedeniyle sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen müşteriler hakkında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmez.
Mücbir sebepler ise genel ağır ekonomik kriz, doğal afetler, savaş ve seferberlik gibi müşterinin kontrolü ve iradesi dışında gerçekleşen olaylardır.
YASAKLAMA KARARIIN VERİLMESİ
İdare Tarafından Verilen İhalelere Katılmaktan Yasaklama Kararı
Yasaklama kararı ihaleyi yapan bakanlık veya ilgili bakanlık tarafından verilir. Yasaklamayı gerektiren durumu tespiti halinde idareler yasaklama kararının verilmesi için durumun ilgili bakanlığa bildirmek ve bakanlık da yasaklama kararı vermek zorundadır. Yasaklama kararının verilip verilmemesi açısından bakanlığın takdir yetkisi bulunmamaktadır. Bakanlığın takdir yetkisi yasaklılık süresine ilişkindir.
Kanunun 83. maddesinde belirtilen yasak fiil veya davranışlarda bulundukları anlaşılanlar tüm kamu idarelerinin ihalelerine katılmaktan yasaklarınlar.
Üzerine ihale yapıldığı halde usulüne göre sözleşme yapmayan istekliler ile sözleşme yapıldıktan sonra taahhüdünden vazgeçen ve mücbir sebepler dışında taahhüdünü sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirmeyen müşteriler hakkında ise bütün ihalelere değil ihaleyi yapan idareye veya ihalelere katılmaktan yasaklama kararının veren bakanlığın ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilir.
Hangi nedenler olursa olsun ihalelere katılmaktan yasaklama süresi azami bir yıldır.
İhalelere katılmaktan yasaklama kararı resmi gazetede yayınlanır.
İdarelerce verilen yasaklama kararı haklarında yasaklama kararı verilenlerin sermayesinin çoğunluğuna sahip bulunduğu tespit edilen tüzel kişilere de uygulanır.
Mahkeme Kararıyla İhalelere Katılmaktan Yasaklama
Ceza sorumluluğu ve sonuçları:
Madde 85 – 83 üncü maddenin (c) bendinde yazılı fiil ve davranışları bu durumları iş tamamlandıktan ve kabul işlemi yapıldıktan sonra anlaşılmış olsa dahi tespit edilenler ile, o işteki ortak veya vekilleri haklarında ceza kovuşturması yapılır; hükmolunacak ceza ile birlikte bir yıldan üç yıla kadar bütün ihalelere girmekten mahkeme kararı ile yasaklanırlar.
Bu Kanun kapsamına giren işlerden dolayı haklarında Türk Ceza Kanununun 342 nci maddesi ile son soruşturmanın açılmasına karar verilen müteahhitlere, yargılama sonuna kadar, hiçbir suretle yeni iş verilmez.
Bu Kanun kapsamına giren işlerden dolayı haklarında Türk Ceza Kanununun 339 340 ıncı maddeleri ile son soruşturmanın açılmasına karar verilen kontrol teşkilatı mensupları, yargılama sonuna kadar görevden uzaklaştırılırlar.
(Değişik: 2/1/2003-4782/4 md.) Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının Üçüncü Babının Üçüncü Faslında yer alan rüşvet verme suçu ile 339, 340 ve 342 nci maddelerine göre, bu Kanun kapsamındaki suçlar nedeniyle haklarında tekerrür hükümleri uygulananlar, mesleklerini icradan men olunurlar ve herhangi bir ad altında müteahhitlik yapamazlar.
Bu mahkümiyete ilişkin kararlar, ilgililerin meslek ve müteahhitlik sicillerine işlenir.
İstekli veya müşteriler açısından cezai sorumluluk gerektiren durumlar ihalelere katılmaktan yasaklamayı gerektiren bütün haller. Sadece kanunu 83. Maddesinin c bendinde sayılan; ihale işlemlerinde sahte belge veya sahte teminat kullanma veya kullanmaya teşebbüs etmek, taahhüdünü kötü niyetle yerine getirmemek, taahhüdünü yerine getirirken idareye zarar verecek işler yapmak veya işin yapılması veya teslimi sırasında hileli malzeme, araç veya usuller kullanmak şeklindeki yasak fiilli ve davranışlarda bulunmaktır. Bu fiil ve davranışlarından dolayı kişinin mahkum olması aynı mahkeme tarafından ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmesi için gerekli ve yeterli sebeptir.
Mahkeme kararıyla yasaklama kararı asgari 1 yıl, azami 3 yıllık bir süre için geçerli olacaktır.
Bu kanun kapsamına giren işlerden dolayı haklarına TCK Madde 342 de yer alan belgede sahtecilik fiili dolayısıyla son soruşturmanın (davanın) açılmasına karar verilen müteahhitlere yargılama sonuna kadar yeni ihale verilmez.
Mahkemelerce ihalelerden yasaklama kararı verilmesi halinde bu karar sadece söz konusu fiil ve davranışlarda bulunanlar değil o işteki ortak veya vekilleri hakkında da uygulanır.